(TBTCVN) – Sự cải thiện vượt bậc về chỉ số công khai, minh bạch ngân sách nhà nước (NSNN) của Việt Nam qua kỳ đánh giá năm 2019 là cơ sở để tin tưởng rằng, nếu Việt Nam tiếp tục thực hiện nghiêm Luật NSNN 2015 sẽ có triển vọng gia nhập nhóm nước đạt mức đánh giá đầy đủ thông tin về minh bạch NS.
PV: Thưa bà, kết quả khảo sát toàn cầu về Chỉ số công khai NS mở 2019 vừa được công bố cho thấy, điểm số công khai, minh bạch NSNN của Việt Nam đã tăng mạnh (tăng 23 điểm) so với kỳ đánh giá trước đó vào năm 2017. Được biết, CDI là đối tác của Tổ chức Quan hệ đối tác ngân sách quốc tế (IBP) hỗ trợ IBP thực hiện khảo sát tại Việt Nam, từ góc độ CDI, bà đánh giá như thế nào về kết quả trên?
Bà Ngô Minh Hương: Tính đến nay, khảo sát về minh bạch NS (OBS) do IBP thực hiện đã trải qua 7 kỳ khảo sát, đánh giá, bắt đầu từ năm 2006. Trải qua mỗi một kỳ đánh giá, từ góc độ là đơn vị hỗ trợ IBP thực hiện khảo sát OBS tại Việt Nam, chúng tôi cũng ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực của Bộ Tài chính trong những năm qua, nhằm tăng cường công tác công khai, minh bạch trong hoạt động quản lý NSNN. Biểu hiện ở chỗ, điểm số về trụ cột công khai NS của Việt Nam có xu hướng tăng qua các kỳ đánh giá, ví dụ như năm 2010, điểm số công khai NS của Việt Nam được đánh giá ở mức 14/100 điểm, năm 2012 đạt 19/100 điểm, năm 2015 đạt 18/100 điểm… Đặc biệt, từ năm 2015 khi Luật NSNN được sửa đổi (có hiệu lực từ năm NS 2017), với nhiều điều khoản thúc đẩy mạnh mẽ công khai, minh bạch NS, đã góp phần cải thiện đáng kể chỉ số công khai NS của Việt Nam. Theo đó, kết quả của kỳ khảo sát OBS năm 2019 đã ghi nhận những chuyển biến rõ rệt đó, nhờ vậy điểm số của trụ cột công khai NS đã tăng mạnh tới 23 điểm so với kỳ đánh giá trước đó vào năm 2017. Với sự tăng điểm mạnh ở trụ cột công khai NS, đã góp phần giúp Việt Nam tăng 14 bậc xếp hạng về công khai, minh bạch NS, đưa Việt Nam lên vị trí 77/117 nước.
Tôi cũng xin chia sẻ thêm, riêng với trụ cột công khai NS, tại kỳ đánh giá năm 2019, điểm trung bình toàn cầu đối với trụ cột này là 45/100, như vậy với điểm số 38/100 cho thấy Việt Nam đang tiến dần đến mức trung bình toàn cầu.
PV: Việc công khai, minh bạch NSNN ngày càng được cải thiện, tăng cường sẽ có những ý nghĩa như thế nào, thưa bà?
Bà Ngô Minh Hương: Việc công khai, minh bạch NSNN ngày càng được cải thiện mang lại rất nhiều ý nghĩa. Trước hết, minh bạch NS là công cụ thúc đẩy hiệu quả quản trị của Nhà nước. Minh bạch NS sẽ giúp giảm tham nhũng, tăng hiệu quả sử dụng các nguồn lực công.
Thứ hai, minh bạch NS là công cụ giúp tăng niềm tin của người dân với Nhà nước. Nếu NS phân bổ cho các chính sách và chương trình được công khai cho người dân sẽ giúp cho việc thực thi chính sách được tốt hơn, từ đó tăng niềm tin của người dân với Nhà nước. Khi Nhà nước minh bạch NS, đặc biệt là minh bạch việc phân bổ và sử dụng NSNN, cũng sẽ giúp người dân giám sát được việc tiền đóng thuế của họ được sử dụng một cách hợp lý, hiệu quả.
Ngoài ra với những cải thiện trong công khai, minh bạch NSNN sẽ góp phần làm tăng uy tín, vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế, nhất là trong các lĩnh vực như tài chính, đầu tư…
PV: Mục đích của việc công khai, minh bạch NS là nhằm tăng cường sự giám sát của cộng đồng, bởi vậy, nhiều năm trở lại đây, Bộ Tài chính đã đều đặn xuất bản Báo cáo NS dành cho công dân về dự toán NSNN hàng năm, mặc dù đây không phải là việc bắt buộc theo quy định của Luật NSNN. Bà đánh giá như thế nào về nỗ lực trên của Bộ Tài chính?
Bà Ngô Minh Hương: Muốn để người dân thực hiện được chức năng giám sát quá trình xây dựng, thực hiện NS, thì trước hết phải làm sao để người dân dễ tiếp cận các thông tin về NSNN cho năm tài chính đó. Bởi vậy, qua quá trình học hỏi những thông lệ tốt trên thế giới, Bộ Tài chính đã xây dựng Báo cáo NS dành cho công dân bắt đầu từ năm tài chính 2015. Tài liệu này được thiết kế mạch lạc, với ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu nhất để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, kể cả những người không có chuyên môn sâu về tài chính cũng có thể dễ dàng nắm bắt thông tin, từ đó tăng cường sự quan tâm và tham gia tích cực vào quá trình xây dựng, giám sát NS.
Báo cáo này tuy không phải là tài liệu bắt buộc xây dựng theo quy định của Luật NSNN, song là một trong những tài liệu NS chủ chốt cần được công khai theo thông lệ quốc tế mà IBP đo lường để xếp hạng công khai, minh bạch NS của mỗi quốc gia. Qua đó cho thấy, Bộ Tài chính đã nỗ lực để tiệm cận những thông lệ tốt, chuẩn mực của quốc tế, nằm ngoài những quy định pháp luật Việt Nam hiện hành, để người dân có thể thực hiện tốt hơn quyền và chức năng giám sát NSNN của mình, từ đó đảm bảo nguồn lực NSNN được sử dụng hiệu quả hơn.
PV: Để tiếp tục cải thiện thứ bậc xếp hạng về công khai, minh bạch NS của Việt Nam trong thời gian tới, từ góc độ CDI, bà có khuyến nghị như thế nào?
Bà Ngô Minh Hương: Khảo sát OBS được IBP đánh giá dựa trên 3 trụ cột là công khai NS, sự tham gia của công chúng và giám sát. Vì vậy, để nâng cao thứ bậc xếp hạng của Việt Nam về công khai, minh bạch NS trong thời gian tới, cần tiếp tục cải thiện đồng thời cả 3 trụ cột này. Trong đó, đối với trụ cột công khai NS, ở kỳ đánh giá năm 2019, Việt Nam đã công bố gần như đầy đủ các tài liệu NS chủ chốt cần được công khai (7/8 tài liệu), vì vậy, tôi cho rằng, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện chất lượng của các tài liệu này theo những thông lệ tốt của quốc tế, thì sẽ góp phần tăng điểm của trụ cột công khai NS.
Để có thể cải thiện điểm số của hai trụ cột còn lại, tôi cho rằng, điều quan trọng nhất là cần thiết lập cơ chế để tăng cường sự tham gia của công chúng trong cả chu trình NSNN. Đơn cử như, cần thiết lập cơ chế để người dân có thể có tiếng nói trong quá trình giám sát NSNN của cơ quan lập pháp, cũng như thiết lập cơ chế giải trình công khai giữa cơ quan lập pháp và người dân trong quá trình xây dựng, phê duyệt NS, thực hiện NS… Đặc biệt, cơ chế này cần được thiết lập để người dân có thể tham gia liên tục, cũng như bao quát đến đông đảo đối tượng người dân trong xã hội, đặc biệt là những nhóm yếu thế…
Nhìn vào sự cải thiện vượt bậc về chỉ số công khai, minh bạch NSNN của Việt Nam qua kỳ đánh giá năm 2019, tôi cũng lạc quan tin tưởng rằng, trong thời gian tới, nếu Việt Nam tiếp tục thực hiện nghiêm Luật NSNN 2015, cũng như có thêm những cơ chế để tăng cường sự tham gia của người dân trong quản lý NSNN, Việt Nam hoàn toàn có triển vọng ghi được 60 điểm xếp hạng về công khai, minh bạch NS, như các chuyên gia của IBP cũng đã từng đánh giá. Khi đó, Việt Nam sẽ có đủ điểm số để thuộc nhóm đạt được mức đánh giá đầy đủ thông tin về minh bạch NS cùng với các thành viên G7 như Mỹ, Anh, Pháp, Ý, Canada…
PV: Xin cảm ơn bà!